Kể từ khi hộp số do Panhard – Levassor phát minh ra đời vào năm 1894, mọi cải tiến khác trên hộp số đều nhằm mục tiêu giúp quá trình sang số thuận tiện hơn.
Quá trình chuyển số được thực hiện một cách tự động là một cuộc cách mạng lớn trong ngành công nghiệp ô tô khi Sturtevant giới thiệu hộp số tự động đầu tiên vào năm 1904. Trên những dòng xe cũ với số sàn, các ký hiệu thường có vẻ rườm rà và phức tạp. Một trong những lý do là chúng thể hiện bằng tiếng Anh. Hiện tại, công nghệ hộp số tự động ô tô có những hỗ trợ tiện lợi và an toàn vượt bậc. Khi cần sang số, thao tác đơn giản hơn: bóp lẫy cố định trên cần số để lẫy thụt vào, từ đó người điều khiển có thể di chuyển cần số đến vị trí mong muốn.
Trong thực tế, mỗi hãng sẽ có những điều chỉnh khác nhau về ký hiệu trên hệ số tự động mà họ thiết kế. Tuy vậy về cơ bản, xe số tự động sẽ có các ký hiệu như sau:
- P: Đậu xe (Parking)
- R: Lùi xe (Reverse)
- N: Trạng thái tự do (Neutral) hay O, số “mo”
- D: Số tiến (Drive), theo cấp 1, 2, 3, 4, 5…
Cần số xe tự động
Các số được bố trí quanh cần số theo thứ tự khá đơn giản:
- Số lẻ luôn nằm ở hàng trên: 1, 3, 5,..
- Số chẵn luôn nằm ở hàng dưới: 2, 4, 6,…
- Cần luôn nằm ngay chính giữa theo mặc định: Số “mo” sẽ ở ngay chính giữa.
- Số lùi R (Reverse) tùy nhà sản xuất, có thể đặt ở trên, ở dưới hoặc có thể được đặt nằm cùng hàng của số “mo“.
Khi tiếp cận xe mới, người lái được khuyến cáo dành một thời gian nhất định để làm quen qua cần số cùng các ký tự được sắp xếp trên đó, không được chủ quan vì mỗi nhà sản xuất sẽ có thể bố trí các vị trí số quanh cần khác nhau. Nếu không chưa quen và nắm rõ vị trí, người điều khiển rất có thể sẽ gặp rủi ro khi xử lý các thao tác với cần số.
Cần luôn nằm ngay chính giữa theo mặc định
Các hãng thường thêm những ký hiệu riêng vào những mẫu xe ô tô số tự động như sau:
- M (Manual: chế độ thủ công): thao tác như số sàn. Ở chế độ này, người điều khiển có thể chuyển sang số 1, 2, 3, 4, 5 và ngược lại (chú ý với dấu “+” – tăng số, dấu “-“ – giảm số ở chế độ này)
- S (Sport: chế độ thể thao):Chế độ này hỗ trợ rất tốt để tăng tốc, vượt xe hay đổ đèo, leo dốc.
- D1 (Drive 1), D2 (Drive 2): Chế độ này khuyến cáo nên sử dụng khi cần đi với tốc độ chậm, điều kiện đường khó khăn hoặc lúc cần tăng tốc. Ưu điểm của chế độ này là hỗ trợ đổ đèo rất an toàn.
- OD (Overdrive): Chế độ dành cho thao tác đổ đèo hoặc vượt tốc độ.
- L (Low): Số thấp. Chế độ này sử dụng cho các trường hợp xe phải tải nặng, lên dốc hoặc xuống dốc.
- B (Brake): Số hãm, tương tự như L ở trên. Chế độ B dùng hãm tốc bằng động cơ trong trường hợp xe đổ dốc.
Hướng dẫn thao tác cụ thể
Khi vào vị trí và bắt đầu di chuyển, người điều khiển phải đưa cần số từ từ P xuống D (để xe chạy bình thường) hoặc từ P (Park) xuống R (Reverse) nếu cần phải lùi xe. Khi đến nơi, người điều khiển phải kéo cần số về lại P (Park) để đỗ xe. Với những đoạn đường khó khăn, phức tạp, người điều khiển xe ô tô có thể chọn 3, 2, hoặc 1 để vượt qua tùy theo địa hình dốc cao. Cuối cùng, kéo cần về D (Drive) để chạy như bình thường. Lưu ý, khi phải ngừng ở đoạn giao với đèn đỏ ngắn, khuyến cáo người điều khiển xe vẫn nên để cần ở D rồi thả chân ga và đạp chân thắng.
Xem thêm Về số N khi dừng đèn đỏ có thực sự tiết kiệm xăng
Sử dụng vị trí N (Neutral) khi cần phải đẩy xe hoặc xe được xe khác kéo. Khi xe đang chạy với tốc độ vừa phải người điều khiển nên chuyển từ D sang D3, 2 và 1 hay ngược lại. Chế độ S (Sport) được sử dụng khi cần tăng tăng tốc nhanh, cho cảm giác xe rất bốc, kiểu đặc trưng thể thao. Hiện nay, đối với xe số tự động sau này đa phần nhà sản xuất trang bị thêm lẫy chuyển số tích hợp sau vô lăng. Dụng cụ này dùng để sang số, khi người điều khiển vận hành xe ở chế độ S (Sport) hay M (Manual).
*Một lưu ý khác
Tùy theo hãng sản xuất, dòng xe và cả năm sản xuất mà vị trí cần số được đặt khác nhau.
Đối với dòng xe ô tô sedan (4 – 5 chỗ) và dòng thể thao đa dụng SUV (5 – 7 chỗ), cần số thường được bố trí ngay chính giữa ghế lái và ghế của hành khách (gọi là center console). Đối với minivan hay bán tải (pick-up truck), cần số được gắn với trục tay lái nhằm giải phóng để không gian sàn. Riêng với một loại xe thể thao của Ferrari, Lamborghini, Bugatti… có đặc trưng là nút bấm thay cho cần số.
Nút bấm thay cho cần số trên xe thể thao
Việc phát minh ra hộp số tự động nhằm hỗ trợ người điều khiển tập trung hơn vào việc lái xe mà không cần phải bận tâm việc thao tác trên cần số. Hộp số tự động giúp người điều khiển có thể lái xe bằng cả hai tay hay có thể thư giãn tay phải (và chân trái). Với ưu điểm trên, xe số tự động là ưu tiên số một khi phụ nữ chọn mua xe ô tô.
Minh Tân
